Muzeum Historyczne w Przasnyszu

Manierka wojskowa

Manierka wz. 37 (spotykana również nazwa wz. 38) została opracowana w roku 1937 przez Instytut Techniczny Intendentury. Nowa manierka miała pojemność 0,8 l i wagę 280 gram. 28 maja 1938 manierka uzyskała patent numer 26727. Egzemplarze produkowane przed wojną nie posiadały pokrowca (przechowywano je w chlebaku). Po 1945 w PRL została wznowiona produkcja manierek wz. 37 początkowo w nieco uproszczonej wersji (zakrętka blaszana lub z białego tworzywa). Manierka wz. 37 była produkowana do roku 1990. Manierka posiada formę owalną, ze spłaszczonym dnem umożliwiającym jej postawienie. W całości wykonana z aluminium, łącznie z zakrętką. Tył lekko wklęsły, z przodu posiada podłużne wybrzuszenia zapobiegające wgnieceniu. Otwór wlewowy szeroki, co umożliwiało wykorzystanie jej również jako menażki, wzmocniony grubym gwintowanym kołnierzem. Na nim zostało wytłoczone oznaczenie producenta "ŚWIATOWIT 1938 MYSZKÓW", oznaczenie odbioru technicznego "M. S. WOJSK. INT. 46" i numer seryjny "084116". Na zakrętce wybite oznaczenie patentowe "Pat. Nr. 26727.". Manierka znaleziona w Czernicach Borowych, przekazana do Muzeum przez Pana Grzegorza Zielenieckiego, prawdopodobnie należała do żołnierza 21 pp "Dzieci Warszawy".

Walki 21 Pułku Piechoty "Dzieci Warszawy" w okolicach Przasnysza

 We wrześniu 21 Pułk Piechoty "Dzieci Warszawy" wchodził w skład Armii "Modlin", której zadaniem było powstrzymywanie działań niemieckich z Prus Wschodnich w kierunku Warszawy. 3 września o świcie zajmował on pozycje na prawym skrzydle 8 DP, w rejonie Stryjewa Wielkiego, Nieborzyna i Koziczyna, po prawej stronie szosy Ciechanów-Grudusk. Na ten dzień dowództwo armii wyznaczyło 8 DP przeprowadzenie kontrnatarcia w bok nieprzyjaciela atakującego Mazowiecką Brygadę Kawalerii, która walczyła w okolicach Przasnysza. Po kilkukrotnej zmianie rozkazów jako pierwszy, około godz. 15, do walki ruszył 21 pp z rozkazem natarcia w ogólnym kierunku na Przasnysz.

Główna kolumna złożona z I i III batalionu sformowała się na drodze między Koziczynem, a Radomką. Na zachód od niej posuwał się II batalion, stanowiący straż boczną pułku. Główne natarcie szło od Koziczyna w kierunku Chrostowa Wielkiego i Czernic Borowych, z zadaniem przecięcia szosy między Przasnyszem, a Gruduskiem. Siły nieprzyjacielskie, które znajdowały się w tym rejonie wchodziły w skład 12 DP i dyw. panc. gen. Kempfa. Początkowo pułk posuwał się bez kontaktu z nieprzyjacielem, będąc jednakże pod ostrzałem artyleryjskim, dopiero po ok. pół godzinie spotkał się z ogniem broni maszynowej, wówczas rozwinął się do natarcia, uderzając: I batalionem na lasek i miejscowość Wyderka i wieś Szczepanki, II batalionem na Folwark Chrostowo, III batalionem na Chrostowo Wielkie i Czernice Borowe. Po zaciętych walkach pułk ok. godz. 21 przeciął szosę Grudusk-Przasnysz i zajął miejscowość Czernice Borowe. Około godz. 22 dowódca pułku (płk. Stanisław Sosabowski) uznał, że wyznaczone na ten dzień cele zostały osiągnięte, zatrzymał natarcie i nakazał przejście do obrony.

Tak wydarzenia z 3 września zapamiętał por. Pokrowski, dowódca komp. ckm II batalionu: "Batalion II, wykonując zadanie jako oddział wydzielony, o godz. 15 wyruszył ze wsi Nieborzyn jako podstawy wyjściowej do natarcia. Posuwał się polną drogą, mając na czele 5 kompanię dowodzoną przez kpt. Safina z przydzielonym przeze mnie ckm pod dowództwem ppor. Szpera, z zadaniem zdobycia folwarku Chrostowo oraz opanowania szosy Grudusk - Przasnysz w rejonie Czernice Borowe. Po około 15 min. marszu zaczyna nas ostrzeliwać artyleria nieprzyjaciela kładąc ogień wzdłuż polnej drogi. (...) Wreszcie nieprzyjaciel otwiera silny ogień z broni maszynowej od czoła i z prawej strony. Natężenie ognia coraz bardziej wzrasta, powodując straty w zabitych i rannych oraz częściowe zahamowanie natarcia. dowódca batalionu żąda przez radio wsparcia własnej artylerii, która wkrótce otwiera ogień na wskazane cele. w tym czasie ja z reszta plutonów, dowodzonych przez ppor. J. Bednarskiego dopadamy do zagajnika znajdującego się wprost folwarku Chrostowo (...) Mój nieodłączny towarzysz dostał pociskiem w głowę i poległ. Pocisk wystrzelony przez niemiecki karabin maszynowy, przeznaczony dla mnie trafił w mego współtowarzysza. Było to moje pierwsze bezpośrednie zetknięcie się ze wstrząsająca rzeczywistością, jaka niosła wojna (...) w końcowej fazie natarcia batalion o zmroku szturmem zdobywa folwark Chrostowo, którego zabudowania częściowo płonęły. (...) Niemcy stawiają zacięty opór, dochodzi do walki na bagnety i przy użyciu ręcznych granatów nieprzyjaciel zostaje zmuszony do wycofania się. Pozostawia zabitych i ciężko rannych (...). Wyznaczone dla II batalionu zadanie na 3 września zostało wykonane".
Dowódcą kompani ckm w III batalionie, który atakował Chrostowo Wielkie i Czernice Borowe był por. Arseniusz Jermoliński, późniejszy wieloletni mieszkaniec Przasnysza, którego pomnik znajduje się w Parku Dydaktycznym w Rostkowie. Sukces pułku w dniu 3 września okupiony został stratą 79 zabitych i 129 rannych. Podczas walk pułk zdobył min. 7 ckm, z których 3 wcielone zostały następnie do kompani por. Jermolińskiego. Działania 21 pp, w dniu 3 września, umożliwiły wycofanie się w nocy z 3 na 4 września oddziałów 20 DP walczących pod Mławą.

Nr inw. MHP/H/956

 Bibliografia:

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/manierka-wz-38.php, dostęp 01.09.2016.
http://czerniceborowe.pl/pliki/21%20pp%20historia.pdf, dostęp 01.09.2016.
http://tech.money.pl/przemysl/patenty/pl-26727-521019.html, dostęp 01.09.2016.
Ryszard Juszkiewicz, Wrzesień 1939 na Mazowszu Północnym, Ciechanów 1987.
Marian Porwit, Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, Warszawa 1983.
Stefan Bałuk, Marian Michałowski, Polski czyn zbrojny 1939-1945, Warszawa 1989.
Lech Karczewski, Eugeniusz Pokrowski, 21 Warszawski Pułk Piechoty "Dzieci Warszawy", Warszawa 1997.
Lech Karczewski, 21 Warszawski Pułk Piechoty "Dzieci Warszawy", Warszawa 1992.

• data: 2020-09-01